Kerkgeschiedenis

Wij zijn niet de eerste christenen. Velen die voor ons geleefd hebben, beleden en beleefden hetzelfde geloof, ook al was hun tijd heel anders en zagen ze zich ge­plaatst voor heel andere maatschappelijk en kerkelijk vragen dan wij. Er zijn tijden geweest dat christenen veel geleden hebben. Geloven kostte hen veel. Velen hebben grote offers gebracht. Denk aan vervolging, gevangenschap, ver­banning en martelaarschap.

De kerk is vaak bedreigd door dwalingen, ketterse gedachten en stromingen. Bestudering van de kerkgeschiedenis maakt duidelijk hoe der kerk dat heeft overleefd, daarvan schade heeft gehad of daaraan ten prooi is gevallen. Het is boeiend kennis te nemen hoe ze in de strijd gesterkt is, ketterijen afgewezen en haar geloof heeft beleden. Dat maakt ons heel bescheiden. Wij moeten niet denken dat wij de eerste christelijke kerk zijn. Dat zou arrogant zijn. Wij staan op de schouders van het voorgeslacht. Wij kunnen veel leren van hun getuigenissen. Niet het minst van de geloofsbeleving van individuele christenen en het kerkelijke leven van toen.

Kerkgeschiedenis gaat terug naar het Nieuwe Testament, de kerk van Jezus Christus en die van de apostelen. Toen bestond het instituut ‘kerk’ nog niet, wel een gemeente (Grieks, ecclesia=uit de wereld geroepenen). De kerk is een insti­tuut dat, strikt genomen, zich in de geschiedenis heeft onontwikkeld. Hoe is die ontwikkeling geweest? Hoe ontwikkelde de Vroege Kerk zich naar de Rooms Katholieke Kerk? En hoe is de ontwikkeling geweest richting de Reformatie? Welke ontwikkeling is te zien richting de kerk vandaag, de protestantse kerken in Nederland?

De kerkgeschiedenis is natuurlijk ingebed in de wereldgeschiedenis, dus in de politieke, maatschappelijke en sociale context van mensen. In de kerkgeschie­denis gaat het dus niet alleen om bisschoppen, pausen en reformatoren, maar ook om koningen, keizers, oorlogvoering en niet te vergeten de hardwerkende een­voudige burgers.

Je kunt de kerkgeschiedenis ook zien als de geschiedenis van het dogma. Wat hebben christenen in vroeger tijde in bepaalde kernpunten van het christelijk geloof gehoord? Hoe beleden ze dat en gaven ze dat gestalte in de geloofspraktijk van elke dag?

Er zijn fasen en facetten in de kerkgeschiedenis te onderscheiden. Er zijn perso­nen die van grote en minder grote betekenis voor de kerk geweest zijn. Zowel in positieve als in negatieve zijn. In de cursus geestelijke vorming voor gemeente­leden komt dat alles voor het voetlicht. Dat geeft aan het vak kerkgeschiedenis veelkleurigheid, dynamiek en verscheidenheid.